ΑΙΤΙΑ Η ΜΕΙΩΣΗ ΤΩΝ ΔΙΟΡΙΣΜΩΝ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ
Η κρίση «χτυπά» και τις φιλολογικές σπουδές
Φωνές για κατάργηση των κλασικών σπουδών σε ευρωπαϊκά πανεπιστήμια

Σε μια εποχή όπως η σημερινή, που τα οικονομικά μεγέθη έχουν κατακλύσει τα μυαλά όλων, μπορούν οι νέοι άνθρωποι να ονειρεύονται ότι θα σπουδάσουν στις ανθρωπιστικές επιστήμες και ότι μελλοντικά θα λάβουν ένα πτυχίο που θα τους οδηγήσει στην αγορά εργασίας;

Η απάντηση είναι δύσκολη, καθώς από τη μια παρατηρείται το φαινόμενο οι ανθρωπιστικές σπουδές σήμερα να βρίσκονται σε δεύτερη μοίρα συγκριτικά με το παρελθόν και από την άλλη όμως χιλιάδες νέοι ακόμη επιμένουν να προτιμούν τις σπουδές σε φιλολογικά, φιλοσοφικά, ιστορικά και τμήματα αρχαιολογίας, κοινωνικής ανθρωπολογίας κ.ά.

Η αλήθεια, πάντως, είναι ότι ακόμη και σε μεγάλα πανεπιστήμια της Ευρώπης κάποιοι προσπαθούν να καταργήσουν τους τομείς ανθρωπιστικών και κλασικών σπουδών έχοντας ως βασικό επιχείρημα ότι οι ανθρωπιστικές σπουδές απομυζούν πόρους από τα ιδρύματα σε αντίθεση με τις θετικές επιστήμες, οι οποίες φέρνουν χρήμα με τη μορφή χορηγιών και συμβολαίων, αλλά και ότι όλο και λιγότεροι φοιτητές ενδιαφέρονται στην εποχή μας για τις κλασικές σπουδές. Με τον όρο ανθρωπιστικές εννοούνται εκείνες οι επιστήμες που ασχολούνται με τον άνθρωπο και τη γενική συμπεριφορά του και ορίζονται ως αναλυτικές και κριτικές ως προς την προσέγγισή τους, αντιδιαστελλόμενες προς τις φυσικές επιστήμες που στηρίζονται στην εμπειρική μέθοδο.

Στις ανθρωπιστικές επιστήμες περιλαμβάνονται οι γλώσσες, η φιλολογία, η λογοτεχνία, το δίκαιο, η ιστορία, η φιλοσοφία, η θεολογία, οι εικαστικές τέχνες, η μουσική και το θέατρο. Στο κοινωνικό τους πλαίσιο οι ανθρωπιστικές επιστήμες τουλάχιστον στην αγγλοσαξονική ταξινομία συμπεριλαμβάνουν την ανθρωπολογία, τις σπουδές επικοινωνίας και τη γλωσσολογία.

Σε πτωτική πορεία οι βάσεις εισαγωγής

Οσο για την πορεία των βάσεων στα τμήματα αυτά ήταν πραγματικά εντυπωσιακή τα τελευταία πέντε χρόνια, αφού πολλές από τις παραπάνω σχολές απαιτούσαν πραγματικά το άριστα. Τα τελευταία δύο χρόνια όμως άρχισε η πτώση των βάσεων σε όλα αυτά τα τμήματα, ενώ για φέτος οι προβλέψεις είναι εξίσου αρνητικές. Για παράδειγμα πέρυσι οι βάσεις στα δύο τμήματα Φιλολογίας (Αθήνας και Θεσσαλονίκης) έπεσαν στα 17.000 μόρια. Στα αντίστοιχα της Πάτρας και των Ιωαννίνων κινήθηκαν κοντά στα 15.500 μόρια και σε όλα τα υπόλοιπα τμήματα τα μόρια κινήθηκαν κάτω από τα 15.000. Έναν χρόνο πριν όμως, δηλαδή το 2010, η εικόνα ήταν διαφορετική.

Είναι χαρακτηριστικό ότι σε 13 (έναντι 11 το 2009) από τα 20 τμήματα που συνδέονται με τα φιλολογικά τμήματα η βαθμολογία των πρώτων σε μόρια υποψηφίων κυμαινόταν ι από 18.439 έως 19.777 μόρια. Σε 8 από αυτά: Φιλολογίας Θεσσαλονίκης, Αθήνας, Ιωαννίνων, Πάτρας, Κρήτης (Ρεθύμνου), Πελοποννήσου (Καλαμάτας), Ιστορίας και Αρχαιολογίας Αθήνας, Θεσσαλονίκης, Ιστορίας Αρχαιολογίας και Διαχείρισης Πολιτιστικών Αγαθών, οι πρώτοι επιτυχόντες συγκέντρωσαν βαθμολογίες πάνω από 19.076 μόρια!

Τώρα, όμως, φαίνεται ότι η οικονομική κρίση και η μείωση των διορισμών στα σχολεία σίγουρα θα επηρεάσει σημαντικά τους νέους οι οποίοι ήθελαν να σπουδάσουν σε κάποιο τμήμα φιλολογίας. Το σίγουρο είναι ότι για τα επόμενα χρόνια οι διορισμοί στα δημόσια σχολεία σχεδόν θα μηδενιστούν και οι εκάστοτε υπουργοί θα προσπαθούν να «κλείσουν τρύπες», όπου υπάρχει ανάγκη χωρίς φυσικά να κάνουν μαζικούς διορισμούς όπως γινόταν «προ κρίσης».

Συνεπώς φέτος θα είναι μια περίεργη χρονιά όσον αφορά τις προτιμήσεις που θα δείξουν οι απόφοιτοι των λυκείων για τις συγκεκριμένες σχολές, γεγονός που θα επηρεάσει καθοριστικά και την πορεία των βάσεων. Τα τμήματα που καλύπτουν τις ανθρωπιστικές επιστήμες με αιχμή τις φιλολογικές - φιλοσοφικές σπουδές στην ευρεία έννοιά τους είναι 20. Μπορούμε δε να τα κατανείμουμε στις εξής τρεις κατηγορίες. Στα τμήματα Φιλολογίας, τα τμήματα Ιστορίας και Αρχαιολογίας και τα τμήματα Φιλοσοφίας - Ψυχολογίας και Παιδαγωγικής. Ενα πτυχίο, πολλά επαγγέλματα...

Οι απόφοιτοι των φιλολογικών σχολών, πέρα από τις θέσεις των καθηγητών στα σχολεία, μπορούν να απασχοληθούν σε εκδοτικούς οίκους, σε εφημερίδες και σε τυπογραφεία, στην επιμέλεια κειμένων. Βέβαια, δυστυχώς, αυτά ίσχυαν μέχρι σήμερα διότι πλέον και αυτοί οι χώροι θεωρούνται κορεσμένοι. Φυσικά, ο κύριος όγκος των αποφοίτων φιλολογικών σχολών μέχρι τώρα έβρισκαν απασχόληση στα σχολεία ως καθηγητές. Τώρα όμως ο απόφοιτος πρέπει να γνωρίζει ότι θα χρειαστούν αρκετά χρόνια και μεγάλη προσπάθεια έως ότου βρει κάπου σταθερή εργασία.

Τα στατιστικά δείχνουν ότι ούτε οι μισοί από τους πτυχιούχους των φιλοσοφικών σχολών δεν εργάζονται σ' αυτή την κατηγορία, ενώ άλλο ένα 12,1% κάνει ιδιαίτερα μαθήματα και συνολικά το 39,4% απασχολείται σε τομείς άσχετους με το αντικείμενο των σπουδών τους. Ασκούν διάφορα επαγγέλματα, όπως αυτό του τραπεζικού ή της γραμματέως, στελέχους επιχειρήσεων και άλλα. Είναι αλήθεια ότι οι απόφοιτοι αποκτούν μια προίκα, ένα μεγάλο απόθεμα δεξιοτήτων (το οποίο δύσκολα διαμορφώνουν άλλες σπουδές) έχοντας τη δυνατότητα ν' ακολουθήσουν πολλούς εναλλακτικούς τρόπους επαγγελματικής αποκατάστασης. Υπολογίζεται ότι σήμερα περίπου 20.000 εκπαιδευτικοί ασκούν το επάγγελμα του καθηγητή και άλλες 20.000 περίπου αντιμετωπίζουν το φάσμα της ανεργίας και της υποαπασχόλησης, ενώ κάθε χρόνο αποφοιτούν 5.000 έως 6.000.

Όπως τονίζουμε πλέον για όποιες σπουδές ακολουθήσει κάποιος -με δεδομένο ότι η χώρα μας περνά μια πολύ σκληρή περίοδο που δεν γνωρίζουμε πού θα μας οδηγήσει- θα πρέπει να έχει στο μυαλό του ότι θα πρέπει να επιλέξει κάποιο καλό μεταπτυχιακό και επίσης να είναι πάντα κοντά στις ξένες γλώσσες. Το πτυχίο ή τα πτυχία ξένης γλώσσας μπορεί να αποδειχτούν μαζί με καλές σπουδές διαβατήρια ζωής για οποιαδήποτε χώρα στον κόσμο.

ΣΧΟΛΕΣ
20 τμήματα για όλες τις προτιμήσεις

Φιλολογικά τμήματα (7)
Τα τμήματα Φιλολογίας είναι επτά και ανήκουν στα Πανεπιστήμια Αθήνας, Θεσσαλονίκης, Πάτρας, Ιωαννίνων, Θράκης (Κομοτηνή), Κρήτης (Ρέθυμνο), Πελοποννήσου (Καλαμάτα). Το περιεχόμενο σπουδών σε όλα τα τμήματα επικεντρώνεται στη μελέτη της ελληνικής γλώσσας, της λογοτεχνίας και του πολιτισμού. Τα τμήματα προσφέρουν στους φοιτητές τους την απαραίτητη παιδαγωγική κατάρτιση για την επιστημονική και την επαγγελματική τους σταδιοδρομία. Οι πτυχιούχοι μπορούν να εργασθούν ως καθηγητές στη δημόσια και την ιδιωτική εκπαίδευση, ως συγγραφείς και διορθωτές κειμένων σε εκδοτικούς οίκους και εφημερίδες, ως ερευνητές σε Αρχεία και Βιβλιοθήκες αλλά και στον χώρο των ΜΜΕ.

Έρευνες των Γραφείων Διασύνδεσης των Πανεπιστημίων πιστοποιούν ότι μόνο το 17,7% των αποφοίτων Φιλολογίας απασχολείται σε σχετική με το αντικείμενο του πτυχίου εργασία, ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό 42,9% είναι άνεργοι. Από τον αντίστοιχο πίνακα προκύπτει ότι οι απόφοιτοι Φιλολογίας είναι σε σχετικά καλύτερη κατάσταση συγκριτικά με τους αποφοίτους άλλων τμημάτων φιλοσοφικών και ιστορικών σπουδών.

Τμήματα Ιστορίας - Αρχαιολογίας (8)
Τα τμήματα των ΑΕΙ που προσφέρουν σπουδές στο γνωστικό αντικείμενο της Ιστορίας, της Αρχαιολογίας, αλλά και στις επιστημονικές ειδικεύσεις της Εθνολογίας και της Λαογραφίας είναι συνολικά 8. Ανήκουν στα Πανεπιστήμια Αθήνας, Θεσσαλονίκης, Ιωαννίνων, Θεσσαλίας (Βόλος) με κατεύθυνση στην Κοινωνική Ανθρωπολογία, Κρήτης (Ρεθύμνου), Ιονίου (Κέρκυρας) στην Ιστορία, Θράκης (Κομοτηνής) με κατεύθυνση την Εθνολογία. Οι πτυχιούχοι των τμημάτων Ιστορίας - Αρχαιολογίας μπορούν να ακολουθήσουν ακαδημαϊκή καριέρα, να εργασθούν στην Αρχαιολογική Υπηρεσία, σε μουσεία, Βιβλιοθήκες, υπηρεσίες Αρχείων, αλλά και ως καθηγητές στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση.

Πάνω από 1.000 νέοι πτυχιούχοι αποφοιτούν κάθε χρόνο από αυτά τα τμήματα. Παραμένουν άνεργοι για επτά με εννέα χρόνια, από τότε που πήραν πτυχίο.

Έχουν το χαμηλότερο ποσοστό σταθερής απασχόλησης (41,6%), το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό επισφαλούς απασχόλησης και ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά απόλυτης αντιστοιχίας σπουδών με το αντικείμενο εργασίας. Χαρακτηριστική είναι η έρευνα του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης από την οποία διαπιστώθηκε ότι μόνο το 60,3% των πτυχιούχων του τμήματος Ιστορίας - Αρχαιολογίας εργάζονται, και μάλιστα από αυτούς το 42,3% απασχολείται σε τομείς μη σχετικούς με τις σπουδές του. Από την έρευνα των Γραφείων Διασύνδεσης των ελληνικών πανεπιστημίων προκύπτει ότι οι Ιστορικοί και Αρχαιολόγοι έχουν το υψηλότερο ποσοστό ανέργων (17,1%).

Ειδικότερα για τους Αρχαιολόγους, χρειάζεται να σημειώσουμε ότι ουσιαστικά το επάγγελμα είναι κλειστό, αφού υπάρχει μικρός αριθμός μόνιμων αρχαιολόγων (350 με 400 θέσεις) για όλη τη χώρα. Η συντριπτική πλειονότητα εργάζονται ως συμβασιούχοι. Αρχαιολόγος, βέβαια, θεωρείται αυτός που δουλεύει στην Αρχαιολογική Υπηρεσία. Όσοι, σήμερα, θέλουν να ακολουθήσουν αυτόν το στενό δρόμο καλό είναι να ακολουθήσουν μεταπτυχιακά, γιατί ο πυρετός της εξειδίκευσης έχει περάσει και στην αρχαιολογία.

Τμήματα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας (5)
Τα τμήματα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας είναι 5 και ανήκουν στο Πάντειο και στα Πανεπιστήμια Αθήνας, Θεσσαλονίκης, Ιωαννίνων και Κρήτης. Σκοπός των τμημάτων αυτών είναι η εκπαίδευση στελεχών της εκπαίδευσης που θα εξυπηρετήσουν βασικές ανάγκες σε μαθήματα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής, Ψυχολογίας και επαγγελματικού προσανατολισμού, όπως επίσης και τις ανάγκες σε επίπεδο σχολικής συμβουλευτικής και ψυχοπαιδαγωγικής καθοδήγησης. Οι απόφοιτοι αποκτώντας πτυχίο Φιλοσοφικής Σχολής έχουν τις δυνατότητες απασχόλησης που έχει ένας καθηγητής φιλόλογος.

Επιπλέον οι απόφοιτοι μπορούν να εργαστούν ως καθηγητές - εκπαιδευτές σε διάφορες σχολές (Ενόπλων Δυνάμεων - ΟΑΕΔ κλπ.). Σε κέντρα συμβουλευτικής γονέων και παιδιών. Σε ιδρύματα και φορείς προστασίας της ψυχικής υγείας του παιδιού. Ως σύμβουλοι αγωγής σε υπουργεία και ΟΤΑ. Ακόμα και ως ψυχολόγοι (ελεύθεροι επαγγελματίες) με την προϋπόθεση ότι έχουν παρακολουθήσει το κατάλληλο μεταπτυχιακό πρόγραμμα, τέλος σε εκδοτικούς οίκους και οργανισμούς. Ωστόσο, τα προβλήματα και οι δυσκολίες στην αγορά εργασίας είναι σοβαρά.

«Οι νέοι πρέπει να έχουν πολλά εφόδια»
Ο κ. Παναγιώτης Πλατής είναι φιλόλογος και δουλεύει στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση τριάντα χρόνια. Όπως λέει ο ίδιος, όταν ξεκίνησε να εργάζεται η κατάσταση στα σχολεία δεν είχε καμία σχέση με τη σημερινή εικόνα και σίγουρα για έναν απόφοιτο του πανεπιστημίου ήταν ευκολότερο να απορροφηθεί στην εκπαίδευση σε σύγκριση με την εποχή που ζούμε. Όπως τονίζει στο «Έθνος - Παιδεία», «δύο χρόνια μετά την απόκτηση του πτυχίου μου διορίστηκα και επιτέλους πραγματοποίησα το όνειρό μου, να διδάξω μέσα σε σχολική τάξη. Μπορεί στην πορεία των χρόνων να μην ήταν όλα εύκολα αλλά το μεράκι που είχα να γίνω καθηγητής με βοήθησε να ξεπεράσω όλες τις δυσκολίες.

Φυσικά από οικονομική άποψη τα πράγματα πάντα δύσκολα ήταν και τώρα πολύ χειρότερα αφού οι μισθοί μας διαρκώς μειώνονται και φτάσαμε σε σημείο να μην μπορούμε να συντηρήσουμε τις οικογένειές μας. Σε έναν νέο άνθρωπο, που σήμερα θέλει να γίνει φιλόλογος, πραγματικά δεν ξέρω τι να του πω. Οι δυσκολίες που έχει να αντιμετωπίσει μπροστά του και η ανεργία είναι δεδομένες. Οι διορισμοί πλέον μοιάζουν όνειρο απατηλό. Όμως πιστεύω ότι σε όλες τις εποχές αυτό που έχει σημασία για τον κάθε άνθρωπο είναι να προχωρά στη ζωή με βάση τις επιθυμίες του.

Τότε και μόνο τότε θα μπορέσει να καταφέρει πολλά και να πραγματοποιήσει το όνειρό του. Συνεπώς όσο περισσότερα εφόδια αποκτήσει κάποιος νέος μαζί με το πτυχίο του τόσο περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας θα έχει να αποκατασταθεί επαγγελματικά στη χώρα μας όσο και στο εξωτερικό. Επίσης θα ήθελα να πω σε όλα τα παιδιά, που τώρα φοιτούν στο λύκειο -κάτι που θυμίζω διαρκώς και στους μαθητές μου- είναι να μην αφήνουν τις ξένες γλώσσες, που έχουν ξεκινήσει και διαρκώς να ασχολούνται με την εκμάθησή τους γιατί πλέον ίσως είναι το μοναδικό εφόδιο που μελλοντικά μπορεί να τους βοηθήσει να ξεπεράσουν πολλά εμπόδια στην επαγγελματική τους ζωή...»

ΝΙΚΟΛΙΤΣΑ ΤΡΙΓΚΑ