Tου Γιαννη Ελαφρου

Ενας στους τρεις 15χρονους καταναλώνει κάποιο οινοπνευματώδες ποτό τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα. Ενα στα τέσσερα αγόρια και ένα στα πέντε κορίτσια ηλικίας 15 ετών πίνουν σε κάθε συνηθισμένη τους έξοδο τουλάχιστον τρία ποτά!

Τέσσερις στους δέκα εφήβους, ηλικίας 15 ετών, έχουν μεθύσει τουλάχιστον μία φορά. Το 2010 έχει αυξηθεί σημαντικά το ποσοστό των 15χρονων μαθητών που καταναλώνουν οινοπνευματώδη σε εβδομαδιαία βάση, συγκριτικά με το 2006. Τα στοιχεία της πανελλήνιας έρευνας (Eρευνα HBSC/WHO), που είδαν πρόσφατα το φως της δημοσιότητας, αποτελούν αναμφίβολα σήμα κινδύνου, για ένα κοινωνικό σώμα πολλαπλά βαλλόμενο. Ερχονται να συμπληρώσουν το παζλ ανάλογων ανησυχητικών εκθέσεων των τελευταίων χρόνων. Ενώ τα γενικά επίπεδα κατανάλωσης αλκοόλ παραμένουν σταθερά στο σύνολο του πληθυσμού, καταγράφονται αυξητικές τάσεις της υπερβολικής κατανάλωσης σε εφήβους μαθητές. Το 1998 11,7%, το 2003 13,2%, το 2007 14,8%. Συμπέρασμα; Το αλκοόλ εγκαθίσταται για τα καλά στην εφηβική ζωή. Κι όχι για καλό…

Πρόκειται για μια σιωπηλή απειλή, έναν «Δούρειο Ιππο», που δεν βρίσκει απέναντί του ούτε την κοινωνική κατακραυγή, ούτε αξιόμαχα προγράμματα προειδοποίησης και πρόληψης, και μπορεί να οδηγήσει (κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες βεβαίως) ακόμα και σε επαφή με τις παράνομες ουσίες εξάρτησης, τα ναρκωτικά.

Μεγαλώνοντας τα παιδιά, οι μελλοντικοί έφηβοι, έχουν καταρχήν μια θετική εικόνα για τη χρήση αλκοόλ. Βλέπουν τους γονείς και τους συγγενείς τους να πίνουν «ένα ποτηράκι» και να έρχονται στο κέφι, το αλκοόλ να μη λείπει από κανένα σπίτι. Κι αμέσως μετά έρχονται οι προκλήσεις της εφηβείας. «Οι έφηβοι έχουν την τάση να δοκιμάζουν. Μέχρι πού μπορούν να φτάσουν; Προσπαθούν να είναι σημαντικοί. Ακόμα, παιδιά πιο διστακτικά, αισθάνονται ότι με το ποτό ξεπερνούν τις αναστολές. Ολοι αυτοί οι λόγοι οδηγούν στα πρώτα ποτά», λέει στην «Κ» η κ. Βασιλική Τσιουγκρή, ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια στη μονάδα απεξάρτησης αλκοολικών του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής. «Από κει και πέρα διάφορες συνθήκες μπορούν να μετατρέψουν τη χρήση σε κατάχρηση». Γι’ αυτό παίζουν πολύ μεγάλο ρόλο οι κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες και η δομή του οικογενειακού περιβάλλοντος. «Σήμερα τα παιδιά και οι έφηβοι κάνουν έναν αγώνα δρόμου. Οταν αντιμετωπίζουν προβλήματα, όταν κάποιο κομμάτι του ψυχισμού τους είναι ευάλωτο, μπορεί να αναζητήσουν δεκανίκι. Παιδιά από οικογένειες με σοβαρά οικονομικά προβλήματα καταλήγουν στην αυτοθεραπεία του αλκοόλ», συμπληρώνει η κ. Τσιουγκρή.

Η χρήση ξεκινά ακόμα και από την ηλικία των 14 ετών και γίνεται πιο συστηματική στα 16-17. Το πρώτο βήμα γίνεται συνήθως στο πλαίσιο κάποιας κοινωνικής εκδήλωσης, αλλά η κατανάλωση αλκοόλ κλιμακώνεται στις εξόδους με φίλους τα Σαββατοκύριακα. «Αρέσει η αλλαγή της ψυχικής διάθεσης. Πέφτουν οι αναστολές, οι παρέες γίνονται πιο εύκολες, αποκτά κανείς μια ταυτότητα», λέει στην «Κ» η κ. Θεοδώρα Καρβούνη, επιστημονική υπεύθυνη του τμήματος εφήβων – νέων της μονάδας απεξάρτησης 18 ΑΝΩ.

Κάθε παιδί που πίνει μία μπύρα, μπορεί να οδηγηθεί στην κατάχρηση; «Η ποιοτική διαφορά έχει να κάνει με τις ψυχικές ανάγκες. Ατομα που δεν μπορούν να στηριχθούν στις δικές τους δυνάμεις, που δυσκολεύονται να τα βγάλουν πέρα οδηγούνται σε βαρύτερη χρήση. Ιδιαίτερο πρόβλημα αποτελεί το γεγονός ότι είναι μεγάλο το ποσοστό κατανάλωσης σκληρών ποτών, με υψηλούς βαθμούς αλκοόλ. Τα εξαρτησιακά χαρακτηριστικά έρχονται μετά. Εάν η κατάσταση του Σαββατοκύριακου έχει ένα νόημα για τον έφηβο, τότε θέλει να το επαναλάβει. Αργότερα έρχεται και ο σωματικός εθισμός – εξάρτηση», προειδοποιεί η κ. Καρβούνη.

Χρήσεις άλλων ουσιών

Ακόμα πιο επικίνδυνο είναι το γεγονός ότι παράλληλα με τη βαριά χρήση αλκοόλ μπορεί να αναπτύσσονται και οι χρήσεις άλλων ουσιών, όπως τονίζει η κ. Τσιουγκρή. «Ολα τα περιστατικά χρήσης παράνομων ουσιών που βλέπουμε, έχουν σχέση και με το αλκοόλ. Είναι η πρώτη ουσία, που μεταβάλλει την ψυχική κατάσταση και μπορεί να γίνει η γέφυρα με τις παράνομες ουσίες», κτυπά συναγερμό η κ. Καρβούνη.

Τα τελευταία τρία – τέσσερα χρόνια είναι πολύ περισσότερες οι επισκέψεις εφήβων, νέων ή συγγενών τους, που έχουν σχέση αυτοτελώς με το αλκοόλ, στο ανάλογο τμήμα του 18 ΑΝΩ. «Ερχονται νέοι ιδιαίτερα πιεσμένοι από τις δυσκολίες», μας λέει η κ. Καρβούνη.

Καθώς υψώνονται τα υπόγεια ρεύματα της χρήσης του αλκοόλ, το στοίχημα της πρόληψης είναι το πλέον σημαντικό. Δυστυχώς στη χώρα μας η πρόληψη είναι πάντα υποβαθμισμένη. Αλλά, ίσως το πρώτο βήμα για την αντιμετώπιση είναι η συνειδητοποίηση του προβλήματος.

Παρέμβαση γονέων από μικρή ηλικία

Η πρόσβαση στο αλκοόλ είναι πολύ εύκολη. Ενας έφηβος μπορεί να το βρει παντού. Από το σπίτι μέχρι το περίπτερο, ενώ ακόμα και σε καταστήματα διασκέδασης σερβίρονται ποτά σε ανήλικους. Αρα το κρίσιμο ζητούμενο είναι η δημιουργία κριτηρίων στους εφήβους.

Συχνά όμως οι γονείς κάνουν ακριβώς το ανάποδο. Μερικές φορές στέκονται εξαιρετικά ανεύθυνα. Εχουμε δει γονείς να δίνουν ακόμα και σε μικρά παιδιά να πιουν κρασί ή μπίρα! Οταν ένα παιδί έρχεται σε επαφή με το αλκοόλ σε τόσο μικρή ηλικία, είναι φανερό ότι, αργότερα, η εκτεταμένη χρήση αλκοολούχων ποτών γίνεται αποδεκτή.

«Δεν πρέπει να υπάρχει καμιά χρήση αλκοόλ σε παιδιά κάτω των 15 ετών» προειδοποιεί η κ. Τσιουγκρή. «Καλό είναι να μην υπάρχει μεγάλη διαθεσιμότητα ποτών στο σπίτι. Το βασικό είναι βέβαια να έχουν προειδοποιηθεί τα παιδιά για τις συνέπειες. Απαιτείται πλούσιος διάλογος για να μπορέσουν να καταλάβουν οι έφηβοι τον βαθμό επικινδυνότητας, όχι με μορφή κηρύγματος, ούτε με απαγορεύσεις», συμπληρώνει η κ. Τσιουγκρή. «Γι’ αυτό απαιτείται πολύ καλή ενημέρωση των γονιών. Να είναι σε εγρήγορση, όσο μεγαλώνει το παιδί τους. Είναι ανάγκη να υπάρξει ευαισθητοποίηση πολύ πριν από την εφηβεία», σημειώνει και η κ. Καρβούνη. Στην εφηβεία, η παρέμβαση είναι πιο δύσκολη.

kathimerini.gr